Siyah kuğularla hangi organizasyonel yetkinliklerle başa çıkabiliriz?

Modern organizasyonlarda genellikle ya yalınlığa ya da çevikliğe yatırım yapıldığı bir dönemden artık hem yalın hem de çevik olmamız gereken bir döneme geçiş yapmış olduğumuzu görüyoruz. Koşullar bir taraftan gittikçe zorlaşırken, diğer taraftan da yetkinliklerini geliştiren işletmeler, profesyoneller ve yatırımcılar için de önemli fırsatlar yaratmaya devam ediyor.

“Yalın” ve “çeviklik” kavramları bize ne ifade ediyor, biraz açabilir miyiz?

Yalınlık ve çeviklik aslında ilk bakışta birbirine zıt iki felsefe gibi algılanıyor.

Yalın yönetim dediğimiz anlayış, öncelikle bir üretim sistemi olarak literatüre girmiş. İlk defa Toyota tarafından uygulanmış ve ağırlıklı olarak Japon kültürü tarafından şekillendirilmiş bir yaklaşım.

Bu yaklaşımda öncelikler israfı önlemek ve maliyetleri düşürmek olarak belirlenmiş ve bu amaca yönelik sistemler geliştirilmiş. Geliştirilen bu sistemlerde insan kaynağını en verimli şekilde kullanmanın manın yolları aranmış. Netice olarak da bilgi paylaşımının ve iş birliğinin ön plana çıkarıldığı bir çalışma kültürünün bu amaca hizmet edebileceği sonucuna varılmış.Bugün üretim yapmayan kurumlar da “yalın yönetim” adı altında benzer ilkeleri benimseyerek organizasyonel verimlilik artışı ve tasarruf hedefliyorlar.

Çeviklik ise özellikle son yıllarda pek çok sektör tarafından gündeme alınan ama başlangıçta daha çok bilgi sistemleri projelerinde uygulanan bir yaklaşım. Bu yaklaşımda, yalın yönetim anlayışında çok fazla üzerinde durulmayan geri bildirim, şeffaflık ve otonom ekipler ön plana çıkıyor. Hedef ise öncelikle değişen pazar koşulları, müşteri ve hatta çalışan beklentilerine en hızlı ve doğru şekilde
cevap vermek.

İlk bakışta çeviklik daha çok yaratıcılık gerektiren, nispeten maliyetlerin daha az kritik olduğu yüksek marjlı işlerde; yalınlık ise daha az belirsizliğin olduğu standartlaşmaya uygun işlerde uygulanabilir ya da uygulanmalıdır gibi görünüyor. Oysa bugün, belirsizlikler o kadar yoğun ki en geleneksel işlerde bile sürekli uyum sağlanması gereken bir değişimle karşı karşıyayız. Diğer yandan en yaratıcılık gerektiren işlerde bile maliyetlerimizi göz ardı edebileceğimiz marjlara ulaşamıyoruz. Bir taraftan sert rekabet koşulları, diğer taraftan finansal ve siyasi belirsizlikler, işletmeleri tüm kaslarını birden geliştirmeye zorluyor. Hal böyle olunca üzerinde uzun uzun düşünülüp taşınılmış tüm bu yaklaşımların geçerliliğini tekrar gözden geçirmek gerekiyor. Geçmişte kurumlar bu yaklaşımlardan birini benimseyip ekiplerini bu yaklaşımları öğrenebilecek ve uygulayabilecek kişilerden seçiyordu. Hatta tüm kurumda yaygın bir şekilde eğitimler aldırılır, mesela tüm çalışanlar “Lean Six Sigma” sertifikasyonuna sahip olsun gibi beklentiler olurdu.Şimdi ise aslında ihtiyacımız olanın sektörel veya güncel gelişmeleri çok yakından izleyebilen ve bu gelişmeleri anlamlandırarak kendi yaklaşımını geliştirebilecek, çok yönlü düşünebilen, koşullara adapte olabilme kabiliyeti yüksek ekipler olduğunu görüyoruz. 

Yasemin Hanım, yalınlık ve çeviklik altında oluşturulan modeller aslında enerjinizi, zamanınızı ve paranızı etkin kullanmak için kullandığınız araçlar… Nihayetinde tüm sistem ekonomik güce dayalı olduğu için bütün gözler Finansın liderliğine dönüyor. Bu konuda siz ne düşünüyorsunuz?

Tüm uzmanlık alanları gibi finans alanında da hem ekonomik hem de sosyal olgulara artık çok daha stratejik bir bakış açısıyla ve bütüncül yaklaşmak durumundayız. Bu sayede uzman görüşümüzü oluştururken her konunun ayrı bir uzmanının olduğu hantal organizasyonlara ihtiyaç duymadan çevikliğimizi korumamız da mümkün olabilir. Bu bütüncül bakış açısını kazanabilmek için ise hiç durmadan çok yönlü olarak gelişmeye devam etmemiz, finansın geleneksel/teorik duruşunu bazı anlamlarda terk etmemiz gerekecek. Hangi fonksiyonları şirket içinde kuracağımız departmanlarda yürüteceğimiz, hangi fonksiyonları sözleşme ile dış kaynaklara yönlendireceğimiz gibi konuları sürekli gözden geçirmek ve en az riskle, en hızlı ve en esnek çözümleri bulmaya çalışmak artık işimizin önemli bir parçası haline geldi.

Finans, bir uzmanlık alanı ve disiplin olarak doğru şekilde konumlandırıldığı her organizasyonda, kurumların sürdürülebilirliğinin teminatı olarak görülür. Operasyonel süreçlerin kesintiye uğramada devam etmesi için bir anlamda güçlü bir kontrol kulesi rolü üstlenir. Bu rolün yerine getirilebilmesi için artık sadece kendi uzmanlık alanlarımız olan vergi, finansman, bütçe, raporlama gibi alanlara hakim olmamız yetmiyor. Çünkü bugün, geleneksel rollerimize ek olarak tüm organizasyonu güncel gelişmelere göre regüle etmek ve tüm organizasyonel kademelerde finansal farkındalık yaratmak da işimizin önemli bir parçası haline geldi. Artık birbiri arkasından gelen kriz anlarında elimizdeki kısıtlı verilerle hızlı karar alarak kritik dönemeçlerde bir aracın yoldan çıkmasını engelleyen elektronik süspansiyon sistemi gibi iş görmemiz bekleniyor. Önümüzü göremediğimiz ortamlarda da her zaman ileriye gitmek zorunda olduğumuz için bazen sert bir viraja hızlı gireriz, hepimizin başına gelmiştir böyle şeyler. Ama iyi bir donanıma sahipseniz kendinizden emin bir şekilde hızla adapte olup yolunuza devam edersiniz. Artık sık sık başımıza gelen bu gibi durumlarda finansın sahneye çıkıp liderliği alması gerekiyor.

Tüm bu resim içinde, bir konuyu daha özellikle mesleğe yeni atılan arkadaşlarımız için vurgulamak istiyorum. Finans alanında uzmanlaşmaya karar verildiğinde genellikle CFO rolü yolun sonu veya nihai hedef olarak görülüyor. Bu bakış açısı finans uzmanlığını biraz hafife alan bir bakış açısı…

Günümüzün ihtiyaçlarına bakıldığında artık tüm fonksiyonlarda analitik bakış açısına ihtiyacımız olduğunu görüyoruz. Eskiden belki satış işi sadece iyi iletişim ve ikna kabiliyeti gibi yetkinliklerle yapılabilen bir işken bugün artık satış son derece analitik yetkinlikler gerektiriyor. Diğer taraftan da finans uzmanlığı da farklı yetkinlikler gerektirmeye başladı. Yakın bir zamana kadar finans alanında uzmanlaşanlar daha arka ofis çalışanları olarak görülür ve iletişim yetkinliklerine veya müşteri ihtiyaçlarını anlama gibi yetkinliklere çok da ihtiyaç olmadığı düşünülürdü. Şimdi ise tüm sistemlerin sahibi olarak konumlanan ve gerektiğinde değişimi de yönetmesi beklenen bir finans profili var. Netice itibariyle operasyon veya satış uzmanları ile yetkinlik seti anlamında makas oldukça kapanmış gibi görünüyor. Dolayısıyla iyi bir finans profesyoneli de en az satış veya operasyon alanından uzmanlaşan profesyoneller kadar şirket liderliğinde başarılı olabilir.